Bazen "boğazda topak” nedeniyle yutma güçlüğü yaşamak normaldir. Ancak yutma güçlüğü uzun süreli bir sorunsa, yutma bozukluğu disfajinin bir işareti olabilir. Disfaji, zayıf boğaz kasları nedeniyle yaşlılarda daha sık görülür. Neyse ki, rahatsızlığın nedenine ve şiddetine bağlı olarak çeşitli disfaji tedavi seçenekleri mevcuttur.
Disfaji (Yutma Güçlüğü) Nedir, Disfaji Neden Olur?
Disfaji (Yutkunma Zorluğu) Nedir, Disfaji Neden Olur?
Deafness and Other Communication Disorders'e (NIDCD) göre disfaji, yapı, kas ve yutma sürecinin sinirsel kontrolü ile ilgili bir sorun olduğunda meydana gelir. Disfajinin nedenleri arasında dil veya yanaktaki zayıf kaslar, inme, farklı bir sinir sistemi bozukluğu, cerrahi, gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH), tümör ve diyabet olabilir. Bazı durumlarda, disfaji ile diş hekimliğinin bir ilişkisi vardır, çünkü tam oturmayan protezler veya ciddi şekilde çürümüş dişler de yutma sorunlarına neden olabilir.
Disfajinin nedenleri çok geniş olduğundan, tedavisi hangi kategoriye ait olduğunun belirlenmesiyle başlar. Mayo Clinic'e göre iki ana kategori vardır:
- Özofageal disfaji: Bu his, yutkunma sürecine başladıktan sonra yiyeceklerin boğazınızın tabanına veya göğsünüze yapışma hissidir. Bu, GÖRH, tümör, daralmış bir özofagus veya boğazda biriken dokunun disfajiye neden olabileceği yerdir.
- Orofaringeal disfaji: Bu durum boğaz kaslarınız zayıfladığında ve yutkunma sürecinin başındaki zorlanma ile oluşur. Yutkunma sürecinin tamamının 50 çift kas ve birkaç sinir gerektirdiğini biliyor muydunuz? Çoğu durumda bu tip disfaji, nörolojik bozukluklar veya inme, spinal kord yaralanması, Parkinson veya multipl skleroz gibi rahatsızlıklardan kaynaklanır.
Disfaji yaşadığınızı veya yutkunmakta zorluk çektiğinizi düşünüyorsanız, belirtilerinizi değerlendirebilmeleri ve altında yatan temel nedeni bulabilmeleri için diş hekiminize veya sağlık uzmanınıza başvurun.
Disfaji (Yutkunma Zorluğu) Tedavi Seçenekleri
Disfaji tedavisi, rahatsızlığınızın şiddetine ve nedenine bağlı olarak değişir. Diş hekiminiz, sağlık uzmanınız veya konuşma ve dil patoloğunuz yutkunma sürecinizi değerlendirmek ve problemin neden kaynaklandığını bulmak için çeşitli testler yapabilir.
- Flexible Endoscopic Evaluation of Swallowing with Sensory Testing (FEESST - Duyusal Test ile Yapılan Fleksible Endoskopik Yutma Değerlendirmesi) yönteminde yiyecek ve sıvı gibi uyaranlara yanıt verirken ağzınızı ve boğazınızı görüntülemek için bir endoskop kullanılır.
- Videofloroskopik Yutma Çalışması (VFS) yöntemi ise yiyecek ve sıvı tüketiminizi sağlayarak yutma işleminizin filme alınmış bir röntgenini çekmeyi içerir. Kaydedilen bu görüntüler, yutma sorunlarınızın neden kaynaklandığını, güvenli ve etkili bir şekilde yutkunmanızda ne tür değişiklikler yaşadığınızı belirlememize yardımcı olur.
Disfajinizin neden kaynaklandığını belirledikten sonra sağlık uzmanınız ile bir tedavi planı oluşturmaya başlayabilirsiniz. American Speech-Language-Hearing Association'a (ASHA - Amerikan Konuşma-Dil-İşitme Derneği) göre, disfaji tedavi seçenekleri genellikle bu durumla başa çıkmanıza veya direnç kazanmanıza yardımcı olmak amacıyla yutkunma kaslarınızı rehabilite etmenize yardımcı olur.
Disfajinin çözülemediği durumlarda, yeme ve yutma teknikleri bu durumla başa çıkmanıza yardımcı olabilir, böylece yaşamınız üzerinde daha az yük olur. Tedaviler arasında çeneyi içeri doğru çekmek veya yiyeceklerin yemek borusundan daha verimli bir şekilde aşağı inmesine yardımcı olmak için başı belirli bir şekilde çevirmek veya kolaylıkla yutmanıza yardımcı olmak için yediğiniz yiyeceklerin kıvamını değiştirmek yer alabilir.
Disfaji tedavisine yönelik rehabilite edici yaklaşımlar, yutma becerinizi geliştirmeyi hedefleyerek kalıcı bir iyileşme sağlar. Tedaviler, yüzde ve yemek borusunda kas gücünü artıran egzersizler ya da solunum yolunun tıkanmasını sağlayan ve yiyeceklerin soluk borusundan akciğerlere gitmesini önleyen bir yutma tekniği öğrenilmesini içerebilir. Sağlık uzmanınız ayrıca yemek yeme şeklinizi değiştirmenizi de tavsiye edebilir. Bunlar arasında küçük lokmalar almak, daha iyi çiğnemek, daha yumuşak yiyecekler yemek veya yemeği püre haline getirmek yer alabilir.
Yutkunma Zorluğu İçin Tıbbi ve Cerrahi Tedaviler
Rehabilitasyon terapisi bazı hastaların yutma sorunlarını başarılı bir şekilde tedavi etmesi için gerekli tek tedavi yöntemi olabilir fakat bazı hastalarda, özofageal disfaji ile tıbbi veya cerrahi tedavi gerekebilir. Tıbbi tedavi, GÖRH semptomlarını kontrol etmek için bazı ilaçları almayı içerebilir. Disfaji, tükürük kontrolü sorunlarından veya tükürük kalınlaşmasından kaynaklanıyorsa, sağlık uzmanınız tükürüğü yönetmek için ilaç yazabilir.
Yutma sorununun nedeni yemek borusunun dar olması veya yemek borusundaki kas sıkışması ise sağlık uzmanı, myotomi adı verilen cerrahi bir işlem önerebilir. Bu prosedürde, bir cerrah alt özofagus sfinkter kaslarını keserek yiyeceklerin özofagustan mideye daha rahat gitmesini sağlar.
Diş Bakımı ve Disfaji (Yutkunma Zorluğu)
Yutma problemleri bazen dişlerle ilgili sorunlara bağlı olabilir; örneğin, takma dişlerle yutma güçlüğü veya diş çalışması sonrası yutma güçlüğü gibi. İyi bir ağız bakım alışkanlığı edinmek disfajiyi doğrudan azaltmasa da yutkunma sorunlarının önüne geçmek ve bu sorunları en aza indirmek için hayati önem taşır. Dişlerinizi günde iki kez florürlü diş macunu ile fırçalayın ve dişlerinizin arasını her gün diş ipi veya başka bir arayüz temizleme cihazı ile temizleyin.
Yutmanın karmaşık bir süreç olduğunu ve boğazınızda bir topak hissetmenin hüzün verici bir filme verilen tepkiden daha ciddi bir şeyden kaynaklanabileceğini unutmayın. Herhangi bir yutkunma sorunu yaşıyorsanız, olası nedenleri ve tedavi seçeneklerini tespit etmesi ve daha sağlıklı bir ağza ve vücuda kavuşmanız için diş hekiminizle irtibata geçin.
