Yutkunma Zorluğu Disfaji Nedenleri, Belirtileri, Tedavi Yolları Nelerdir?

Hepimiz zaman zaman yiyeceklerimizi yutkunmakta zorluk çekeriz – çoğunlukla çok hızlı yediğimiz, aynı anda çok büyük lokma yuttuğumuz veya yemeğimizi iyice çiğnemediğimiz için. Bu durum genellikle büyütecek bir şey değildir.

Ancak normalden daha fazla yiyecek yuttuğunuzda yiyeceklerin boğazınıza sıkışıp kaldığını hissediyorsanız, muhtemelen bu durum endişeye neden olur. Başlı başına bir rahatsızlık veya daha büyük bir tıbbi rahatsızlığın belirtisini, disfaji (yutkunma zorluğu) yaşıyor olabilirsiniz.

Bunun disfaji olabileceğinden şüpheleniyorsanız, türleri, risk faktörlerini ve nedenlerini öğrenin. Tedavi yöntemleri rahatsızlığı yönetmenize yardımcı olabilir, ancak disfaji belirtilerinin farkında olun böylece en kısa sürede tedavi görmek istersiniz. Sıklıkla yaptığımız yutkunma eylemi şaşırtıcı derecede karmaşık bir beceridir ama kolaylıkla başardığımız bir eylemdir.

İnsan Nasıl Yutkunur?

Şaşırtıcı bir şekilde, yutkunmak için 50 kas çifti ve çeşitli sinirler gerekir. National Institute on Deafness and Other Communication Disorders (Ulusal Sağırlık ve Diğer İletişim Bozuklukları Enstitüsü), ağızdan mideye yiyecek, içecek ve ilaç götürmenin üç aşamalı bir süreç olduğunu belirtiyor.

Birinci Adım: Diliniz, çeneniz ve çoğu zaman dişleriniz tükürüğünüzle birlikte çalışarak sizi bir şeyleri yutkunmaya hazırlar.

İkinci Adım: Diliniz yutacağınız nesneyi ağzınızın arkasına toplayarak yutma tepkisini harekete geçirir. Bu da, yuttuğunuz her şeyin boğazınızdan yani daha spesifik olursak yutağınızdan (farenks) geçmesini sağlar.

Üçüncü Adım: Yiyeceğiniz, içeceğiniz veya ilacınız yemek borunuzdan midenize iner.

Disfaji (Yutkunma Zorluğu) Risk Faktörleri ve Nedenleri

Üç adımlı yutma işleminin kolayca tamamlanabilmesi için, 50 kas ve sinirin tamamının planlandığı gibi çalışması gerekir. Yaşlanmanın getirmiş olduğu ortak risk faktörleri ve bazı sağlık koşulları süreçte bir aksaklığa veya disfajiye yol açabilir.

Yaşlanma: Disfaji her yaşta olabilir, ancak genellikle yaşlı yetişkinlerle ilgili bir sorundur. Geriatrics dergisinde yayınlanan araştırmada, 65 yaşın üzerindeki insanlarda yüzde 20'ye kadar disfaji problemi olduğu tespit edilmiştir. Ve disfaji yaşayan insanların yaşı ilerledikçe, bu kişiler daha dayanıksız oluyor veya belirli sağlık rahatsızlıklarıyla karşı karşıya kalıyorlar.

Bazı Tıbbi ve Ağız Sağlığı Rahatsızlıkları: Herhangi bir yaşta, yutkunma için gerekli olan sinirleri ve kasları etkileyen belirli rahatsızlıkları olan kişiler disfaji yaşayabilir. Disfajiye neden olabilecek rahatsızlıklar şunlardır:

• Parkinson hastalığı, multipl skleroz (MS), kas distrofisi (DMD), serebral palsi (Beyin Felci), inme, demans (Bunama) ve Alzheimer hastalığı gibi nörolojik bozukluklar
• Nörolojik bozukluklara neden olan baş ve omurilik yaralanmaları
• Ağız, boğaz veya yemek borusundaki tümörler
• Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH)
• Tümörlerin veya GÖRH'ün neden olduğu yemek borusu tıkanıklığı
• Genişlemiş kalp ve açık kalp ameliyatı
• Yarık damak
• Çürümüş yirmi yaş dişleri de dâhil olmak üzere tedavi edilmemiş kötü dişler
• Tamir edilmesi gereken protezler
• Sigara ve alkol kullanımından kaynaklanan rahatsızlıklar

Ayrıca, baş ve boyun kanserleri için radyasyon tedavisinde olduğu gibi bazı ilaçlar yutma yeteneğinizi etkileyebilir. Mayo Clinic, daha az bilinen bazı disfaji nedenlerinin şunlar olduğunun altını çizmektedir:

• Yemek borunuzu hedef alan rahatsızlıklar arasında akalazya, yaygın spazmlar, eozinofilik özofajit ve skleroderma (sistemik skleroz) bulunmaktadır.
• Farengoözofageal divertikül (Zenker divertikülü): Genellikle yemek borusunun üst ucunda bulunan küçük cep şekildeki oluşumdur.

Disfajinin Türleri ve Belirtileri

Disfajiyi yaşama şekliniz, sahip olduğunuz disfaji türüne bağlıdır.

Orofaringeal Disfaji: Bu durum, yiyecekleri ağzınızdan üst yemek borunuza taşımak için mücadele ettiğinizde ortaya çıkar. Yutkunamamanın haricinde şu belirtiler görülebilir:

• Salya artışı, öksürme, öğürme ve yutkundukça boğulma hissi
• Burundan sıvıların geri gelmesi
• Tükürük soluma veya akciğerlerinize yiyecek kaçması
• Zayıf veya kısık bir sesle konuşma
• Kilo verme ve su kaybı

Bilginize: Orofarengeal disfaji, zatürreye (pnömoni) yol açabilir.

Özofagus Disfaji: Bu durum, yiyecekleri yemek borunuzdan midenize taşımada sorun yaşadığınızda oluşur. Belirtiler şunları içerir:

• Yutkunurken ağrı duyma
• Yiyeceklerin boğazınızda takıldığını hissetme
• Göğsünüzde baskı veya ağrı hissetme
• Kronik mide yanması, boğaz ağrısı veya geğirme

Bu belirtilerden herhangi birini düzenli olarak yaşıyorsanız ve özellikle disfaji riski altındaysanız, doktorunuzdan veya diş hekiminizden randevu alın.

Yutkunma Güçlüğü Tedavi ve Yönetim

Yutkunma zorluğu tedavisi, disfajinin şiddetine, nedenine ve türüne bağlıdır ve tıbbi uzmanınıza danışmanız gerekir. İki tür disfaji için temel tedavi yöntemleri genellikle terapötik, tıbbi veya ayaktan hasta prosedürlerini kapsar.

Orofaringeal Disfaji: Doktorunuz, kaslarınızı alıştırmak ve yutma işlevinden sorumlu sinirleri uyarmaya yardımcı olmak için size egzersizler öğretecek bir konuşma terapistine yönlendirebilir. Yutkunmayı kolaylaştıran baş pozisyonlarını da öğrenebilirsiniz.

Özofagus Disfaji: Tedavi yöntemleri, yemek borusunun özel bir balonla gerilmesini, tümörleri çıkarmak için ameliyat yapılmasını veya yemek borusunun temizlenmesini içerebilir. İlaçlar, GÖRH’le ilişkili problemlere yardımcı olabilir. Özofajiti tedavi etmek veya özofagus spazmları azaltmak için kortikosteroid ilaçlar reçete edilebilir.

Tüm disfaji türlerini yönetmek için muhtemelen yemek yeme tarzınızı şu şekilde değiştirmeniz gerekecektir:

• Ufak lokmalar alma
• Daha fazla çiğneme
• Daha yumuşak yiyecekler yeme
• Yiyecekleri püre haline getirerek yeme

Ya da yutkunma sırasındaki kaygıyı azaltmak için davranış değişikliği yöntemlerini öğrenebilirsiniz.

Yutkunma eylemi, temel bir bedensel işlev gibi görünür. Fakat tıbbi sorunlar bazen sağlığınız için bu kadar önemli bir şeyi yapmayı güçleştirebilir. Disfaji risk faktörlerinin, nedenlerinin ve belirtilerinin farkında olarak, tedavi ve bakımla yutkunma becerinizi ya da yapabilme kolaylığını geri kazanabilirsiniz.